Ellen Vermaeten (1956) beschrijft de oorlogservaringen van haar vader Heinz Vermaeten (1924), een Reichsdeutscher uit Tolkamer-Lobith die in de oorlog gedwongen werd dienst te nemen in de Duitse Wehrmacht. Zijn vader Heinrich (1897) was op het eind van de Eerste Wereldoorlog als soldaat gedeserteerd en kon toen als landverrader niet terugkeren naar zijn woonplaats Elten. Hij week uit naar Tolkamer-Lobith, slechts een paar kilometer over de grens. Zodra de oorlog definitief beëindigd was, keerde hij weer terug naar zijn oude woonplaats. Hij bleef echter wel werkzaam in Tolkamer-Lobith. In juni 1923 trouwde hij in Elten en op 16 november 1924 werd daar Heinz Vermaeten jr. geboren.

Het gezin Vermaeten vertrok begin 1926 definitief naar Tolkamer-Lobith, waar vader in Tolkamer een eigen bedrijfje startte als electromonteur. In Nederland werd het gezin nog uitgebreid met drie kinderen. De achterzijde van het boek meldt: “De Duitse familie Vermaeten was in 1926 bewust naar Nederland gekomen, omdat ze niets met het fascistische regime te maken wilde hebben”.

Toen op 10 mei 1940 het Duitse leger Nederland binnenviel brak voor de familie Vermaeten een onzekere tijd aan. Ze stonden net zo vijandig gezind tegenover de bezetter als het grootste deel van de Nederlandse bevolking. Misschien was de voorgeschiedenis van Vermaeten sr. nog niet vergeten en als Reichsdeutschen moesten ze vrezen dat de Duitse bezetter zowel Vermaeten sr. als Vermaeten jr. onder de wapenen zou roepen. Die vrees bleek terecht. Op zijn achttiende verjaardag in november 1942 kreeg Heinz Vermaeten per post het Stellungsbefehl (de oproep voor militaire dienst) overhandigd. Op 3 december 1942 diende hij zich in Rheine (bij Enschede) te melden voor zijn opleiding.

In het voorjaar van 1943 werd hij naar het Russische oorlogsfront gestuurd, waar hij in augustus 1943 gewond raakte. Tot augustus 1944 verbleef hij hoofdzakelijk in Jena om te herstellen. Daarna werd hij opnieuw naar het front gestuurd, naar Italië ditmaal. Daar zorgde hij er met enkele andere soldaten die het naziregime niet goed gezind waren voor dat hij snel krijgsgevangene werd gemaakt. Eind 1944 werd hij met enige honderden lotgenoten verscheept naar de krijgsgevangenkampen in Egypte. Pas in maart 1948 keerde hij via Hamburg weer terug in Tolkamer. Zijn vader, die eveneens was opgeroepen voor frontdienst (in 1944), was in mei 1947 al herenigd met zijn gezin. De bevolking van Tolkamer ontving de plaatsgenoten weer met open armen.

Na bijna 70 jaar heeft Ellen Vermaeten, de dochter van de voormalige Wehrmacht-soldaat Heinz, zijn belevenissen opgetekend. Haar vader had thuis altijd gezwegen over hetgeen hij in Duitsland, Rusland, Italië en Egypte had meegemaakt. Pas op 80-jarige leeftijd, naar aanleiding van beelden die hij op televisie had gezien over de Egyptische krijgsgevangenkampen, begon hij met zijn dochter te praten. Heinz Vermaeten overleed in juli 2011 op 86-jarige leeftijd.

Het boek geeft een goed portret van de gedachtenwereld van Heinz Vermaeten, iemand die in Nederland was geboren en getogen, die zich dan ook voor de volle 100% Nederlander voelde en die tegen zijn zin moest vechten in het Duitse leger om een regime te verdedigen dat hij verafschuwde. Aan de fronten in Rusland en Italië werd hij voortdurend vergezeld door ontberingen en de dood. Na de zoveelste ontsnapping aan het gevaar besloot hij de geallieerde vijand als bondgenoot te kiezen en liet hij zich krijgsgevangen nemen. In de Egyptische legers had hij daarna veel te vrezen had van de fanatieke nazi’s waarmee hij opgesloten zat. Dat was reden voor hem en andere krijgsgevangenen waarvan bekend was dat ze Hitler volstrekt afwezen, om bij herhaling bescherming te zoeken bij de Engelse kampbewaarders, hun nieuwe bondgenoten.

Over de belevingswereld van de Rijksduitsers in Nederland is weinig bekend en Ellen Vermaeten maakt ons daar aan de hand van de belevenissen van haar vader deelgenoot van.

Schrijver: Ellen Vermaeten
Uitgever: De Banier – 2013 – ISBN: 9789033634574