Gerhard Theodor Vermaeten (1892-1981)

Gerhard Theodor VERMAETEN is op 9 april 1892 in Elten geboren. Als hij 11 jaar oud is sterft zijn vader. Zijn zus Theodora en de tweeling sterven op jonge leeftijd en heeft hij daardoor nooit gekend. Zijn geboortehuis staat aan de Neustadt 50 in Elten. Hij groeit daar op met zijn moeder en twee zussen Helene en Johanna, die respectievelijk acht en zes jaar ouder zijn. Gerhard Theodor is paarden­hoefsmid van beroep . Op zijn 19e tot zijn 21ste dient hij voor het Duitse leger in het 2. Batterie 2. Westfälische Feld-Artillerie-Regiment. Nr.22 uit Münster 1911-1913.

Gerhard Theodor Vermaeten in militaire dienst, staand achter midden

Sinds 1900 wordt ook in Elten het leven beïnvloed door de nationalistische ideeën die onder andere door verenigingen worden verspreid. Er heerst een sfeer waarin het gevoel van een leidende wereldmacht van het Duitse keizerrijk is gemengd met de ‘omsingelingspolitiek’ van de buurlanden Groot Brittanië, Frankrijk en Rusland. De dreiging van een wereldoorlog is ook in Elten voelbaar. Hoewel in veel Duitse steden tegen de dreigende oorlog wordt gedemonstreerd, groeit het oorlogsenthousiasme onder de Duitse bevolking. In augustus 1914 volgt de mobilisatie.

Gerhard Theodor Vermaeten in WO I, rechts
Gerhard Theodor Vermaeten (rechts) als reservist in WO I.

Gerhard Theodor VERMAETEN treedt aan als reservist. Hij trekt met zijn eenheid naar het Noord-Franse oorlogsgebied. Als hoefsmid dient hij in de achterste linies in de omgeving van Verdun. Daar trekt hij op met zijn vriend Paul Hannen die kok en slager is. Paul verliest beide benen in deze wrede oorlog die 9 miljoen mensen het leven zal kosten. Na vier jaren strijd in de Noord-Franse loopgraven moet Duitsland in 1918 capituleren. Via de Vrede van Versailles is Duitsland verplicht tot herstelbetalingen aan Frankrijk.

Na de oorlog wordt het leven in Elten gekenmerkt door de devaluatie van het geld als gevolg van de herstelbetalingen en een groot gebrek aan levensmiddelen. Bovendien zijn de winters zeer streng. De nood is hoog en het leven wordt beschreven als ‘ellendig’.

Maria Johanna Willemsen,links, met de familie Arntz
Maria Johanna Willemsen (links) met de familie Arntz uit Kleve.

In 1922, als hij 30 jaar oud is, trouwt Gerhard Theodor VERMAETEN met Maria Johanna Willemsen. Maria Johanna leert de fijne kneepjes van de kookkunst in de keuken van het Bahnhofshotel in Emmerich. Tot haar huwelijk is zij ‘keukenmeisje’ bij huisarts Arntz in Kleve.

In april 1924, twee jaar na het huwelijk, stelt Gerhard Theodor zich kandidaat voor de Gemeenteraadsverkiezingen van Elten dat rond die tijd circa 3200 inwoners telt. Hij staat nummer 4 op de kandidatenlijst van de sterk katholiek getinte ‘Zentrumspartei’. De partij strijd voor een afscheiding van het Rheinland van Pruisen. Deze beweging wordt op de achtergrond gesteund door de Franse bezetters die aanwezig zijn om de herstelbetalingen af te dwingen. Deze lijst is zo groot dat er een burgerbijeenkomst bijeen wordt geroepen om een tegenlijst voor de ‘Bürgerpartei’ op te richten. De aanhangers van deze burgerbeweging zijn tot grote offers bereid om hun in nood verkerende Duitsland te verdedigen tegen de afscheiding van het Rheinland. Zij zien dat als hoogverraad tegen het vaderland. Met deze verkiezingsstrijd is ook in Elten het begin van een tweespalt in de bevolking te herkennen.

Het paar krijgt in totaal zes kinderen en vervolgens 17 kleinkinderen. De eerste twee kinderen dochter Theodora (Dora, 1922) en zoon Theodor (Theo, 1924) VERMAETEN zijn in het huis aan de Neustadt 50 in Elten geboren. Langzaam herstelt Elten zich van het oorlogs­verleden. Het verenigings­leven en ook de Eltense kermis komen weer op gang. Gerhard Theodor beraadt zich op zijn toekomst en dat van zijn gezin. Als gevolg van het leven aan het oorlogsfront kampt Gerhard Theodor met gewrichtsklachten. Op advies van de huisarts kiest hij voor het fysiek minder zware beroep van fietsenmaker. In die tijd is het vanwege de hoge inflatie in Duitsland voor Nederlanders interessant om net over de grens in Elten spotgoedkoop inkopen te doen of te feesten. Gerhard Theodor besluit dan zijn brood in Nederland te gaan verdienen. In de schuur van de woning aan de Babberichseweg 42 te Oud-Zevenaar start Gerhard Theodor een rijwielhandel.
Korte tijd later, in 1926, verhuist Gerhard Theodor met zijn gezin over de Duits-Nederlandse grens naar Oud-Zevenaar. Hij koopt in Oud-Zevenaar voor het bedrag van 6000 gulden, een huis met winkel aan de Babberichseweg nummer 48. Deze weg is een drukke verkeersader tussen Nederland en Duitsland. Dat hij zijn vak als ‘fietsenmaker’ serieus neemt blijkt als hij in september 1927 wordt benoemd in de Rooms katholieke Bond van Rijwielhandelaren en -herstellers.

Naast de verkoop en reparatie van fietsen en naaimachines runt het ondernemersgezin een Shell benzinepomp. De vier volgende kinderen, zoon Wilhelm (Willie) Vermaeten (1926) en de dochters Johanna Maria (1928) en Helene (Lenie) (1934) zijn in Oud-Zevenaar geboren. In de winter van 1928 sterft zijn moeder op 77-jarige leeftijd. Gerhard Theodor is dan 36 jaar oud.

In Duitsland groeit de aanhang voor het Nationaal Socialisme onder aanvoering van Adolf Hitler. Gerhard Theodor blijft angstvallig de Duitse politiek volgen. Eind jaren dertig maakt hij zich grote zorgen om de toenemende macht van Hitlers Nationaal Socialisme in Duitsland.

Hij wil zichzelf en zijn gezin naturaliseren tot Nederlander. Daarvoor is het ‘enorme’ bedrag van 300 gulden gespaard. Met hulp van de Zevenaarse huisarts Wim van Meeuwen en zijn vrouw Rie Aalberse, dient hij een verzoek in bij de Nederlandse overheid. Mevrouw Aalberse is een dochter van de staatsman Piet Aalberse (1871-1948). Hij was in de jaren na de tweede Wereldoorlog Minister van Arbeid, voorzitter van de Tweede Kamer en fractieleider en voorzitter van de Roomsch-Katholieke Staatspartij. Aalberse zou zijn invloed in Den Haag aanwenden en op 22 december 1938 publiceert de Minister van Justitie de Ontwerpwet naturalisatie voor de Staten Generaal waarin Koningin Wilhelmina het Nederlanderschap aan de familie verleent.

Wat zij dan nog niet weten is dat een jaar later op 10 mei 1940 de Duitse tanks langs zijn huis aan de Babberichseweg trekken om in een korte tijd ook Nederland te bezetten. Welke enorme betekenis deze naturalisatie heeft wordt jaren later nog een duidelijk als Ellen Vermaeten het boek over haar vader publiceert.

Twee jaar de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog, op 2 mei 1947, viert het echtpaar haar 25-jarig huwelijk. Daar is onderstaand familieportret gemaakt.

25-jarig bruidspaar Maria Willemsen 1893) en Gerhard Theodor Vermaeten (1892) Staand vlnr.: Maria (1931), Johanna (1929), Theo (1924), Wil 1926), Lenie (1934).
25-jarig bruidspaar Maria Willemsen 1893) en Gerhard Theodor Vermaeten (1892). Staand vlnr.: Maria (1931), Johanna (1929), Theo (1924), Wil 1926), Lenie (1934).

In de na-oorlogse jaren bouwt hij zijn rijwielbedrijf verder op. Onder de merknaam ‘Verma’ maakt hij in zijn eigen werkplaats zelf fietsen voor de verkoop. Gerhard Theodor verzorgt tevens de opleiding voor het vakdiploma van ‘rijwielhersteller’. In de keuken geeft hij de theorielessen. De praktijklessen zijn in de werkplaats achter het huis.

Speurtocht naar de oorsprong van de familie Vermaeten